Gerelateerde berichten
Indrukken in Rusland
Rusland is niet meer weg te slaan in het nieuws en sinds 2000 is de tandem Poetin – Medvedev aan de macht. Ze hebben ervoor gezorgd dat er een redelijke economische stabiliteit is in het land en dat grote events zoals de Olympische Winterspelen (Sochi 2014) én het wereldkampioenschap voetbal (2018) naar Rusland komen. Er is ook bijzonder snel heel wat rijkdom gecreëerd (althans voor een aantal mensen). Mooi voorbeeld daarvan is dat Moskou het grootst aantal miljardairs heeft ter wereld. Helaas is er ook een andere kant van het verhaal. Als je hier wil ‘vooruitgaan’, zal je moeten leven volgens de regels van het ‘systeem’, veel ruimte voor andersdenkenden is er niet altijd. Daarnaast zijn er heel wat vragen rond mensenrechten en corruptie. En ondanks dat er 160 verschillende nationaliteiten rondlopen in Rusland, kan het land bezwaarlijk tolerant genoemd worden. Extreem nationalisme is een groot probleem. ‘Russia for Russians’ is een slogan waar een groot deel van de bevolking zich in vindt.
Twee weken hebben we hier vertoefd, mooi verdeeld tussen het Westen en het Oosten. En hoewel we voornamelijk in steden hebben gezeten, beginnen we stilaan wat terugkerende kenmerken vast te stellen. Hieronder proberen we er een aantal weer te geven. Het is en blijft uiteraard een momentopname, maar sommige zaken zullen jullie wellicht niet verrassen:
Omgangsvorm: de enige ontmoetingen met Russen die wij ervaren hadden, was op vakantie en die waren eerder negatief. We kennen allemaal de verhalen van de Russen die op hotel voorbij steken in de rij, hun bord voor de vierde keer volledig volscheppen en dan maar één hap eten en de rest laten staan. We hadden gehoopt om een ander beeld te krijgen, maar helaas werd dit door de grote meerderheid bevestigd. Uiteraard en gelukkig waren er uitzonderingen: mensen die wel vriendelijk teruggroeten, maar het is en blijft zeldzaam én is meestal gerelateerd aan ‘iets moeten krijgen’. Ze hebben van zichzelf al een nors uiterlijk, maar woorden zoals ‘aub’, ‘dank u’, ‘goeiedag’ zouden dat kunnen compenseren. Ondanks dat er een Russische vertaling is voor deze woorden, worden ze slechts zelden gebruikt. Een deur openhouden voor iemand (ook al loop je er net achter en zijn het loodzware deuren) zal iets zijn voor de volgende eeuw. Regen in Rusland is ook al zo iets gevaarlijks. Niet de regen op zich, maar wel de paraplu’s. Bij ons gebeurt het ook al wel eens dat je moet opzij springen voor een paraplu, maar hier doet niemand, maar dan ook niemand, moeite om de andere niet te raken. Meer nog, de mensen worden verschillende malen geraakt met de punt van de paraplu maar kijken niet eens om, blijkbaar de normaalste zaak ter wereld. Een laatste voorbeeld in Irkutsk vat het misschien allemaal wel goed samen. We kwamen de trap af en halverwege stond iemand die met de ladder de doorgang blokkeerde. We waren al lang genoeg in Rusland om te beseffen dat de man ‘no way’ die ladder zou opzij zetten voor ons (ook al had hij op dat moment niets te doen). Maar op dat moment kwam van beneden nog een Rus en ik was benieuwd hoe die hier met zou omgaan. Tot onze verbazing stampte die man de ladder gewoon opzij en liep langs ons (we konden nog net wegspringen) naar boven. Beide heren wisselden geen enkel woord én het leek de normaalste zaak van de wereld.
Het overgrote deel van de Russen kan je volgens mij indelen in twee categoriëen. Ofwel Russen die zich, vanwege de zware erfenis van het verleden, berusten in hun lot, ofwel de te snel opgeklommen, arrogante middenklasse die steeds op zoek is om over nieuwe ‘lijken’ (dus de eerste categorie) te lopen. Het spreekt voor zich dat je van beiden niet teveel vrolijkheid moet verwachten… .
Verkeer: als je bovenstaande gelezen hebt dan kan je je al inbeelden hoe men zich gedraagt. Zebrapaden liggen er wel maar eigenlijk is dat maar omdat ze dat in andere landen ook hebben. Ik kan het niet beter omschrijven dan wat in onze reisgids stond: “de Russen willen eigenlijk niet stoppen voor anderen, zeker niet voor voetgangers, maar omdat er nu éénmaal andere mensen zijn, stoppen ze (af en toe) toch, maar dan zie je ze zuchten van ergernis.” Voorzichtigheid is dus gebaat.
Roken: het stereotype beeld van de drinkende en rokende Rus is niet ontkracht geworden. Integendeel, blijkbaar zijn beide fenomenen zeer grote problemen in Rusland. De gemiddelde leeftijd van een Russiche man lag tot voor kort op 57 jaar, terwijl de vrouwen hier gemiddelde rond de 74 jaar worden (bij ons: 77 -82 jaar (2011)). Wat roken betreft, is het hier een feest voor de verstokte roker. Overal mag gerookt worden en gezien zo’n 70% van de Russen rookt, betekent dit dat je, als niet-roker, vaak in een klein hokje wordt geduwd, helemaal achteraan in de zaal. Tegen dat je dat zaaltje bereikt, stinken je kleren al helemaal naar de rook (je leest dat we allebei niet-rokers zijn ;-)). Daar waar in België de roker gestigmatiseerd wordt, is dat hier het omgekeerde.
Drinken wordt er overal in de wereld gedaan, maar hier worden flessen vodka van minder dan 2 euro gekocht en dat is meestal geen goed teken. Gemiddeld drinken de Russen één fles pure vodka per twee dagen. Naast vodka vind je overal ook bier. Binnenlands, buitenlands, in glazen flessen, in plastieke flessen, van kleine hoeveelheden tot flessen van meer dan 2 liter. Op bepaalde plaatsen mag er geen vodka worden verkocht, maar zelfs wij (toeristen op de trein) slaagden er regelmatig in om het kassapersoneel te overtuigen om toch een fles vodka ‘onder de toonbank’ te verkopen. Dan werd dat vakkundig in een plastieke zak gestoken. Qua sensibiliseringscampagnes hebben ze hier nog een hele weg af te leggen… .
Cyrillisch alfabet: de Russen hebben een heel ander alfabet dan het onze en als je dat niet kan lezen, ga je hier niet veel begrijpen. Andersom is gelukkig ook waar én echt moeilijk is het niet om de basis onder de knie te krijgen. Ze hebben een aantal letters die wij niet hebben, maar in de meeste woorden komen die zelden voor waardoor je snel kan lezen wat er staat. Helaas betekent dat niet dat je dan verstaat wat er geschreven is, dat is de volgende stap ;-).
Hoge naaldhakken: vooral in Sint-Petersburg en Moskou viel het ons op dat er een enorme markt is voor hoge naaldhakken. Elke ‘zichzelf respecterende’ vrouw draagt naaldhakken. Geen idee of de hoogte iets te maken heeft met status, maar sommige naaldhakken waren tot 20cm hoog. Een kunst apart om daar nog deftig met te kunnen wandelen. Nu, zo erg vond ik dat nu ook weer niet ;-).
Personeel in de winkels: het communisme ligt dan misschien al een tijd achter ons, maar de sporen zijn nog steeds zichtbaar. Eén voorbeeld is volgens ons het aantal mensen dat werkt in een winkel. We gingen enkele spullen kopen voor de trekking aan het Baikalmeer, daalden een kelder in waar een klein sportwinkeltje zijn intrek had én tot onze verbazing waren er 5 verkopers. Op een ruimte van zo’n 50 vierkante meter. Na bovenstaande uitleg over de doorsnee omgangsvorm hoef ik ook niet uit te leggen dat klantgerichtheid hier op een aparte manier wordt ingevuld. Een ander voorbeeld zijn de supermarkten. Een klein supermarktje, type Spar bij ons, telt al gauw zo’n 20 mensen in de winkel. De meeste medewerkers staan gewoon in één of andere rayon, als een soort levende camera. Op die manier kan je natuurlijk wel de werkloosheidscijfers gunstig beïnvloeden.
We zouden nog kunnen schrijven over de bankautomaten, coffeeshops (met koffie, geen wiet) en de nachtwinkels die hier als paddestoelen uit de grond schieten, of over het grote, duidelijke verschil tussen de armen en de rijken (‘the haves’ and the ‘have nots’), maar dan zouden we het land te fel in een negatief daglicht zetten en dat is niet de bedoeling. Het is een prachtig land dat de laatste jaren snel ontwikkeld is. Misschien wel te snel waardoor (nog) niet iedereen evengoed weet om te gaan met de nieuwe materiële welvaart. Voorlopig houden we het bij ‘Rusland?: zeer leuke ervaring, veel indrukken, maar er wonen zien we niet direct zitten.’ 
